Coraz więcej kobiet decyduje się na późne macierzyństwo. Co roku w Polsce kilka tysięcy kobiet rodzi dzieci po 40. roku życia. Warto wiedzieć, z czym wiąże się ciąża w takim wieku i co należy wziąć pod uwagę przed rozpoczęciem starań o dziecko.
Ciąża po 40. roku życia a płodność
Na początek należy podkreślić, że zajście w ciążę po 40. roku życia wcale nie jest łatwe. Wpływ na nią ma przede wszystkim rezerwa jajnikowa. Z wiekiem liczba komórek jajowych zmniejsza się, a organizm kobiety zaczyna wchodzić w fazę przed menopauzą. To oznacza m.in. znaczące zmniejszenie płodności. Szanse na naturalną ciążę po 40. roku życia wynoszą zaledwie 10%. Ma to związek z coraz uboższą liczbą jajeczek. Kobieta rocznie traci ich około 10 tysięcy, dlatego po czterdziestce z roku na rok zmniejsza się szansa na zajście w ciążę. Przykładowo, dla kobiety w wieku 44 lat taka szansa wynosi zaledwie 1,6 %.
Ciąża po czterdziestce – czy jest się czego obawiać?
I tak, i nie. Należy podkreślić, że ciąża po 40. może mieć zarówno dużo plusów, jak i minusów. Największym problemem są kwestie zdrowotne. Kobiety ciężarne w takim wieku skarżą się na więcej dolegliwości fizycznych. Nie da się ukryć, że młodszy organizm jest zdecydowanie lepiej przygotowany do wytężonej pracy i zmian związanych z oczekiwaniem na dziecko. Wystarczy spojrzeć na litry krwi, które ciało kobiety musi przepompować podczas tego wyjątkowego stanu.
Dużym problemem są też częstsze choroby przewlekłe. Wraz z wiekiem wzrasta ryzyko wystąpienia cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, osteoporozy czy chorób serca, które nie pozostają bez wpływu na ciążę. Pacjentki po 40. roku wymagają więc szczególnej uwagi lekarza, który powinien wziąć pod uwagę schorzenia przewlekłe przyszłej matki.
Ciąża po 40. roku życia nazywana jest ciążą wysokiego ryzyka. Co kryje się pod tym pojęciem? Przede wszystkim warto podkreślić, że „ciąża wysokiego ryzyka” może, ale nie musi oznaczać komplikacji. Wiele takich ciąż przebiega prawidłowo i dziecko rodzi się zdrowe i wyznaczonym terminie. Wysokie ryzyko oznacza natomiast, że należy wziąć pod uwagę dodatkowe czynniki, które mogą wpływać na poronienie czy przedwczesny poród. Poza wiekiem, zalicza się do nich wspomniane już choroby przewlekłe oraz przyjmowanie leków bez konsultacji z lekarzem, palenie papierosów czy spożywanie alkoholu. Jednocześnie warto podkreślić, że jeśli kobieta nie spożywa używek, a jej stan zdrowia jest pod kontrolą (tj. leczy choroby przewlekłe), to ciąża może przebiec w całkowicie bezpieczny sposób.
Ciąża po czterdziestce wiąże się również ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia wad genetycznych. Powyżej 45. roku życia nawet co 30 kobieta może urodzić dziecko z zespołem Downa. Niestety, ma to również związek z licznymi poronieniami, które stwierdza się u kobiet powyżej czterdziestki. Badania pokazują, że największe ryzyko poronień samoistnych dotyczy kobiet między 6. a 14. tygodniem ciąży.
Nie da się jednak ukryć, że późna ciąża może mieć też zalety. Jest nią przede wszystkim większa dojrzałość oraz gotowość finansowa rodziców. O ile wśród osób młodych ciąża często wzbudza wiele obaw z uwagi na brat stabilności życiowej, o tyle po czterdziestce życie rodzinne wielu par jest ułożone i dlatego czasem łatwiej podjąć decyzję o dziecku dopiero na tym etapie życia.
Dużą zaletą późnej ciąży może być lepszy rozwój fizyczny i umysłowy dziecka do 5. roku życia. Badania pokazały, że dzieci urodzone przez starsze matki lepiej zdają testy na inteligencję (w porównaniu np. do rodzeństwa), a ponadto wyróżniają się szybszym osiąganiem nowych umiejętności. Jednocześnie warto podkreślić, że ta druga rzecz może mieć związek z zaangażowaniem rodziców w wychowanie dziecka. Bliskie relacje emocjonalne i wspólne spędzanie czasu, a także odpowiednia ilość uwagi ze strony rodziców mają ogromny wpływ na dziecko. Starsze matki są często bardziej świadome tego i m.in. dlatego takie dzieci potrafią dobrze radzić sobie z nauką.
Planowanie ciąży po 40. roku życia – co musisz wiedzieć?
Jeśli chcesz świadomie urodzić dziecko po czterdziestce, to przed rozpoczęciem starań powinnaś udać się do ginekologa. Bardzo ważnym elementem planowania ciąży w takim wieku jest wywiad – dzięki niemu lekarz może poznać Twoje ewentualne choroby, dowiedzieć się czegoś o schorzeniach genetycznych występujących w rodzinie i o innych szczegółach. Przed rozpoczęciem starań należy też wykonać szereg badań morfologicznych, by uwzględnić np. możliwość istnienia niezdiagnozowanych chorób endokrynologicznych, które mogłyby przeszkodzić w zajściu w ciążę. Badania powinny też obejmować grupę krwi oraz czynnik Rh, który ma wpływ na ewentualny konflikt serologiczny. Na etapie planowania warto również umówić się do stomatologa na badanie jamy ustnej. Pamiętajmy o tym, że nieleczone stany zapalne zębów mogą bardzo negatywnie wpłynąć na organizm.
Ważnym elementem przygotowania do ciąży po czterdziestce jest suplementacja i odpowiednia dieta. Pamiętaj o zwiększonym spożyciu kwasu foliowego oraz o codziennej suplementacji witamin i minerałów. Dla kobiet planujących ciążę istotna jest m.in. suplementacja witamin D, E, B12. Na kilka tygodni przed zajściem w ciążę zaleca się wyeliminowanie z diety alkoholu, tytoniu i pozostałych używek.
Okres przygotowań powinien objąć również wszelki badania ginekologiczne. Mowa tutaj zarówno o cytologii i badaniu czystości pochwy, jak i o USG transwaginalnym. Takie badania wykonuje się m.in. po to, by skontrolować, czy w ciele kobiety nie pojawiły się mięśniaki czy torbiele, które mogłyby skomplikować przebieg ciąży.
Badania prenatalne w ciąży po 40. roku życia
Badania prenatalne dzieli się na inwazyjne i nieinwazyjne. Warto wiedzieć, że kobietom po 35. roku życia przysługują darmowe badania, które umożliwiają wykrycie ewentualnych wad genetycznych. Do badań nieinwazyjnych zalicza się między innymi badanie USG genetyczne, test PAPP-A, test potrójny czy test zintegrowany. Z kolei badania inwazyjne obejmują między innymi amniopunkcję, badanie kosmówki oraz kordocentezę. Omówimy teraz pokrótce wybrane badania.
USG genetyczne wykonuje się w technologii 3D oraz 4D. Badanie to umożliwia ocenę prawidłowej budowy poszczególnych części ciała dziecka, w tym szczęki, kości, rąk, nóg, twarzy, klatki piersiowej, nerek czy serca. USG genetyczne wykonuje się zwykle między 11. a 14. tygodniem ciąży.
Test PAPP-A umożliwia zdiagnozowanie m.in. zespołu Patau, zespołu Edwardsa, zespołu Downa. Wykonuje się go między 11. A 14. tygodniem ciąży. Jest to badanie biochemiczne, które pozwala na ocenę poziomu białka PAPP-A oraz wolnego beta hCG.
Test potrójny to kolejne badanie przesiewowe, które pozwala ocenić ryzyko wystąpienia u dziecka np. zespołu Downa czy zespołu Edwardsa. Polega ono na wykonaniu badań krwi i oznaczeniu trzech substancji: hCG, AFP oraz uE3. Czułość tego testu jest niższa niż czułość testu PAPP-A. Badanie może wskazać m.in. szansę na wystąpienie u płodu rozszczepienia kręgosłupa.
Amniopunkcja to badanie inwazyjne, podczas którego nakłuwa się igłą jamę owodni. Warto podkreślić, że takiego badania nigdy nie wykonuje się jako „testu pierwszego wyboru” – zawsze poprzedzają go badania nieinwazyjne. Jeśli wyniki będą wskazywać na duże prawdopodobieństwo wystąpienia u płodu wady genetycznej, to wówczas zaleca się wykonanie amniopunkcji. Wykonuje się ją po 16. tygodniu ciąży; amniopunkcja umożliwia wykrycie triploidii, zespołu Turnera, zespołu Downa, muskowiscydozy, zespołu Platau czy zespołu Klinefeltera.
Badanie kosmówki
To badanie inwazyjne wykonuje się między 11. a 14. tygodniem ciąży. Polega ono na pobraniu fragmentu kosmówki pod kontrolą USG. Z pobranej tkanki izoluje się chromosomy oraz DNA, co pozwala wykonać badanie genetyczne. Biopsja kosmówki umożliwia wykrycie chorób genetycznych, takich jak zanik mięśni czy zespół Downa. Badanie najczęściej wykonuje się u kobiet, które już raz urodziły dziecko z wadami genetycznymi bądź wtedy, gdy matka jest nosicielką takich chorób.
Ostatnie badanie, czyli kordocenteza polega na pobraniu krwi z naczynia pępowinowego płodu. Kordocenteza jest najtrudniejszym do wykonania ze wszystkich badań prenatalnych inwazyjnych i niestety wiąże się z największym ryzykiem powikłań. Pozwala ono na ustalenie kariotypu, na podstawie którego stwierdza się, czy dziecko jest obciążone chorobami genetycznymi. Kordocentezę wykonuje się między 19. a 20. tygodniem ciąży.